REY ŞEHRİNDE BÜVEYHÎ VE SÂMÂNÎ HÂKİMİYET MÜCADELESİ

Özet

Tarih boyunca pek çok farklı millet ve devletin hâkimiyet mücadelesine sahne olan İran coğrafyası, X. ve XI. yüzyıllarda aslen Deylemli olup savaşçı yetenekleriyle temayüz eden Büveyhîler Devleti’nin hâkimiyeti altına girmiştir. Devletin idari bir kolunu teşkil edecek olan Rey şehri, yeni kurulan Büveyhîler Devleti sınırları dâhilinde kalmıştır. Ancak bu durum gerek idari teşkilatı gerekse ordu teşkilatı bakımından devrin önde gelen devletlerinden olup aynı zamanda Büveyhîlerin sınır komşusu da olan Sâmânîler ile arasında mücadeleye sebep olmuş ve şehir bu kuvvetler arasında sürekli el değiştirmiştir. İki devlet arasında Rey şehri ekseninde aralarında meydana gelen bu mücadeleler, Büveyhî emirlerinin Abbâsî hilâfet merkezinde halîfe adına yönetimi fiilen ellerinde tutması ile gerginleşmiş ve bu durum aralarındaki diplomatik ilişkileri de etkilemiştir. Bu ortamda Sâmânîler, mücadele içinde bulundukları Büveyhîler’in üstünlüğünü kabul etmemek adına onlar tarafından ilan edilen yeni halîfe Mutî-Lillâh’ı tanımamış ve bir tepki olarak da hutbelerde eski halîfe Müstekfî-Billah’ın adını -ölümünden sonra dahi- anmaya devam etmişlerdir. Ancak Sâmânîlerin ilerleyen süreçte istedikleri hâkimiyet alametleri için yazdıkları mektubu da yine mücadele içinde bulundukları Büveyhî Emîri Muizzüddevle aracılığı ile yeni halîfe Mutî-Lillâh’a ilettikleri görülmektedir. Yapılan bu çalışmada da Rey şehrine hâkimiyet ve Abbâsî hilâfeti ile temaslar ekseninde Büveyhî ve Sâmânî Devleti arasındaki diplomatik ve askerî ilişkiler incelenecektir.