Berlitz (Berliç) Yöntemi ile Yazılmış Bir Farsça Öğretim Kitabı: Berlits-i Fârisî

Berlits-i Fârisî

Özet

Berlitz (Berliç) Metodu, Berlitz dil okullarının kurucusu Maximilian Berlitz tarafından 1800’lü yıllarda geliştirilmiş olan, konuşarak yabancı dil öğretmeyi amaçlayan bir yöntemdir. Ağırlıklı olarak, günlük konuşmaya yer verilen Berlitz yönteminde öğretenlerin hedef dili ana dili gibi konuşması gerekmektedir. Hedef dil odaklı öğretme tekniği olan Berlitz Metodu, Maximilian Berlitz’in 1878’de, Amerika’nın Rhode Island eyaletinde ilk Berlitz Dil Okulunu kurması ve bu okulda kullanılması ile tanınmaya başlamıştır.

Bu usul ile dil öğretiminde görülen başarı üzerine önce Boston daha sonra da New York ve Washington’da dil okulları açılmıştır. Berlitz, 1880-1990 yılları arasında fikir ve yöntemlerini yazılı hâle getirerek sistematik bir usul geliştirmiştir. ABD’de kazanılan tecrübe ve başarı ile Avrupa pazarına açılmaya başlamıştır. Berlitz'in dil okulları dünya çapında genişlemeye devam etmiş; Rusya, Güney Amerika, Avustralya ve Kuzey Afrika'daki büyük şehirlerde okullar açılmıştır. 1900-1910 yılları arasında okulların sayısında gözle görülür bir artış olmuştur. Nitekim 1901'de şirket 27.000 öğrenci ve 850 öğretmenli 125 okul işletiyorken 1905'te bu sayı 105.000 öğrencili 300 okula ulaşmış ve on yılın sonunda 350'den fazla okul faaliyete geçmiştir.

Berlitz dil okullarının ve uygulanan yöntemin dünya çapında görmüş olduğu ilgi ülkemizde de karşılık bulmuştur. Nitekim bu metodu ilk defa kullanan kişi Orhan Selahaddin Bey olmuştur. Darülfünûn’da Fransızca öğretmenliği yapan Orhan Selahaddin 1912 yılında İstanbul Beyoğlu’nda Berlitz usulü üzerine eğitim veren ilk dil okulunu açmıştır. Orhan Selahaddin, bu metodu doğrudan doğruya kitabın sahibi olan Berlitz’in yanında ders görerek öğretme izni almıştır. Kendisi bu okuldaki Fransızca derslerinde kullanmak için Method Berlitz’den Tedris-i Lisân-ı Fransevî isimli kitabı hazırlamıştır. Bu eser Berlitz usulü ile ülkemizde ilk telif edilen kitaptır. Orhan Selahaddin daha sonra azınlık okullarında okuyan çocuklara Türkçe öğretilmek üzere Tedris-i Lisân-i Türkî adıyla bir kitap daha neşretmiştir. Bu kitap bu metodun kullanıldığı ilk kitap olma özelliğine sahiptir. Osmanlı Dönemi’nde Türkçe’nin yanı sıra Fransızca, Arapça, Almanca ve Farsça öğretiminde bu metot kullanılmış ve kitaplar basılmıştır. Farsça öğretmek için İran Okulu Farsça muallimi Gulâm Hüseyin İsmâ‘il tarafından rüşdiye, idadi ve sultani mekteplerinde okutulmak üzere hazırlanmış bir ders kitabı olan Berlits-i Fârisî ve Beşiktaş İttihad-ı Terakki Mektebi’nin ders müfettişi Tâlibzâde Yusuf tarafından Berliç Usulüyle Ta’lim-i Farsî adıyla iki kitap telif edilmiştir. Bu çalışmada 1912 yılında telif edilen Gulâm Hüseyin İsmâ‘il tarafından yazılan Berlits-i Fârisî metodun işlenişi ve uygulanışı bakımından ele alınarak değerlendirilecektir. Böylelikle Osmanlı döneminde Farsça öğretimindeki bazı yenilikler ve Berlitz Metodu’nun uygulanışı ortaya konacaktır.