PERS KRALI KSERKSES’İN KİMLİĞİ VE İMAJI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Özet

Amaç: Kserkses’in kimliği ve yansıtılan imajının tespit edilmesinde kullanılan kaynaklar geniş bir profil çizmektedir. Kserkses’in kimliği hususunda özellikle Pers krali kitabeleri ile Antik Yunan yazarlarının eserleri birbirini tamamlar vaziyettedir. İmajı hakkındaki yorumların çoğunluğunda ise Yunan metinleri -özellikle Herodotos- dikkate alınmaktadır. Ancak Pers siyasi tarihinin seyri ve Pers-Yunan rekabeti, daha geniş bir tabirle Perslerin “batı” ile olan mücadeleleri Yunan ve Greko-Romen kaynaklara dikkatli yaklaşmayı gerektirmektedir. Nitekim Yunan tarih yazımında Kserkses’in olumsuz imajı modern dönem araştırmacıların eserlerine de yansımıştır. Bu eserlerde erken Pers kralları döneminin (Büyük Kyros, II. Kambyses, I. Dareios) Perslerin genişleme, gelişme ve hoşgörü; Kserkses döneminin ise duraklama, gerileme ve dini hoşgörüsüzlük dönemini içerdiği konuları işlenmiştir. Ancak son dönemde yapılan çalışmalarla Kserkses hakkındaki bu görüş tartışılmaktadır. Bu çalışmanın amacı da Pers kralı Kserkses’in soy bağı ve antik batı dünyasının yansıttığı Kserkses imajı üzerine farklı bir bakış açısı sunmaktır.

Kaynaklar ve Yöntem: Çalışma Antik Yunan müelliflerinin eserleri, Pers krali kitabeleri ile bu konuda görüş sunan modern yazarların eserleri dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Bulgular: Kserkses babası I. Dareios tarafından Akhaimenid hanedanlığından olduğunu kitabelerinde sıklıkla tekrarlamaktadır. Ancak Kserkses’in annesi, yani I. Dareios’un eşi, Büyük Kyros’un kızı olması hasebiyle bir Akhaimenid değildir. Nitekim Büyük Kyros yazıtlarında kendisini Akhaimenid olarak değil Elam kültürünün bir ögesi, Anşanid, olarak tanımlar. Dolayısıyla Pers İmparatorluğu’nda Elam (Anşanid) ve Akhaimenid geleneği Kserkses’in kimliğinde toplanmıştır. Kserkses’in imajı noktasında ise antik batı literatürünün yansıttığı başarısız bir kral; barbar ve hoşgörüsüz bir lider imajının haklı olmadığı düşünülmektedir.