FOUCAULT’NUN İRAN DEVRİMİ’NE YÖNELİK GÖRÜŞLERİ

Özet

Bu bildirinin amacı, Michel Foucault’nun İran Devrimi’ne yönelik fikirlerini analiz etmektir. Foucault, İran Devrimi’ne, dolayısıyla da İran toplumuna ilgi duymuş bir düşünürdür. 1970’lerin sonuna doğru, yani İran Devrimi döneminde iki kez İran’a gitmiş ve İran Devrimi üzerine on beş makale kaleme almıştır. Bunun yanı sıra iki defa söyleşi gerçekleştirmiştir. Bu bildiride, Foucault’nun İran Devrimi’ne dönük yazılarından hareket edilecektir. Söz konusu yazılar ışığında, Foucault’ya göre, İran halkı iktisadî ve kültürel modernleşme programını otoriter bir şekilde yürüten Muhammed Rıza Şah Pehlevi rejimine yönelik toplumsal bir direniş ortaya koymuştur. İlk ve genel anlamıyla yalnızca bir din devrimi gibi sunulan bu direniş, aslında içinde daha derin anlamları içermektedir. İran Devrimi söz konusu olduğunda, İranlıların tam olarak neye karşı çıktığı ya da kendisini neyin karşısına yerleştirdiği önemli bir sorudur. Foucault, İran Devrimi’ni analiz ederken bu sorudan hareket etmiş, rejime karşı oluşan toplumsal tepkiyi tarihsel nedenler üzerinden incelemiştir. Foucault’ya göre, İran toplumunun verdiği direniş, diğer modern devrimlerden ayrışan ve kendi ürettiği bir mücadele etrafında şekillenen bir karşı koyuş olarak düşünülmelidir. Foucault, İran halkının direnişini önemsemiştir. Söz konusu direnişin, İran Şahı’nın devrilmesinden çok daha öte bir anlamla evrensel bir boyuta sahip olduğuna inanmıştır. Bu yüzden, İran toplumuna dönük bir dizi tahliller öne sürmüştür.  Foucault’ya göre, İran halkının rejime yönelik isyanı, kendi içinde bilinçli bir başkaldırı örneğidir. Nitekim, İran halkının Şah’a olan tepkisinin haklı gerekçelere dayandığını belirtmiştir. İran toplumunun kaygısını paylaşarak, onlarla benzer bir tutum benimsemiş ve İran Devrimi’nin özgün boyutunun olduğunu dile getirmiştir. Söz konusu Devrim’in içinde barındırdığı esas yönün doğru anlaşılmasını arzulamıştır. Foucault’ya göre, İran toplumunun Devrim sürecindeki benimsediği tutum, aslında onların zihnî yapısının da anlaşılması için önemli bir yere sahiptir. Çünkü, İran halkının 1979 İran Devrim’i sürecindeki tepkisinin temelinde, tarihsel birikimine sahip çıkması olduğunu vurgulamıştır.