VELÂYET-İ FAKİH KAVRAMINI İSLAMCI DERGİLER ÜZERİNDEN OKUMAK

Abstract

Âyetullah Humeynî tarafından sürgün bulunduğu Necef’te öne sürülen Velâyet-i fakih teorisi, 1979’tekurulan İran İslam Cumhuriyeti’nin temel ilkesi olmuştur. Fakihin siyasi tasarruf yetkisi anlamında siyasal bir teori olan bu tabire, ilk defa Molla Ahmed en-Nerâkî (ö. 1829) Avâ‘idü’l-eyyâm adlı eserinde yer vermektedir. Daha sonra Humeynî, tabirin muhtevasını daha da genişleterek siyaset teorisini bu sistem üzerine bina etmiştir. Bu çalışmada Türkiye’de 1979’dan günümüze kadar yayımlanan, Türkiye yayıncılık tarihinde zengin bir yer temsil eden İslamcı dergilerin Velâyet-i fakih kavramına genel hatları ile nasıl yaklaştıkları değerlendirilmeye çalışılacaktır. Çalışma kapsamına giren dergiler, içerik analiz yöntemi ile taranarak bu dergilerde Velâyet-i fakih teorisini konu edinen metinler saptanmıştır. 53 dergi taranmış, bunlardan sadece 6 tanesinde konunun işlendiği tespit edilmiştir. Tespit ettiğimiz dergiler arasında “Dünya ve İslam,” “Misak,” “Hüner,” “Tevhid,” “Bilgi ve Düşünce,” “İktibas” yer almaktadır. Söz konusu bu dergilerde konu ile ilgili metinlerde Humeynî’nin devrim sürecive Velâyet-i Fakih düşüncesi büyük bir heyecanla karşıladıkları ve ileri sürülen bu düşünceye karşı olumlu bir tutum sergiledikleri görülmektedir. Dolayısıyla dergilerde yer alan yazıların çoğunluğunun bu teoriyi oldukça başarılı buldukları ve diğer İslam ülkelerinin de İran’daki Velâyet-i fakih’i onaylamaları gerektiğini ifade eden yazılar yayınladıkları tespit edilmiştir. Fakih’in velâyetini temellendirme yoluna giden dergilerin hem Sünnî hem de Şiî kaynakları referans göstererek bu temellendirilmeyi yapması, dikkat çekici hususlardandır. Dergilerde ayrıca Velâyet-i fakih teorisine karşı ortaya atılmış bazı eleştirilerin de varlığı çalışmanın ele aldığı konuyu zenginleştirecektir. Bu eleştirilerin Sünni perspektiften değil Şiî-İmâmiyye’ye mensup kişiler tarafından dile getirilenlerin bir derlemesi olmaktan öteye geçemediği öngörülmektedir.