Yerel, Bölgesel ve Küresel Dönüşümler Işığında Körfez içi Güvenlik İlişkileri

Abstract

Irak’ın 2003 yılında Amerika Birleşik Devleti (ABD) tarafından işgal edilmesiyle Körfez Bölgesi üç kutuplu bir yapıdan iki kutuplu bir yapıya dönüştü. Böylece Irak’ın işgal edilmesiyle üçlü denge bozuldu ve yerini İran ve Suudi Arabistan arasında güvenlik ikileminin şekillendirdiği sert bir rekabete bırakmış oldu. Söz konusu rekabet 2003’ten 2023 yılına kadar şiddetini arttırarak devam etti. Ancak yeni dönemde yerel, bölgesel ve küresel düzeyde yaşanan bazı gelişmelerin etkisiyle aktörler arasındaki kıyasıya rekabet yumuşamaya ve ilişkilerde normalleşme yaşanmaya başlandı. Başka bir ifadeyle, üç düzeyde de hem düşünsel hem de materyal anlamda yaşanan değişimler taraflar arasında normalleşmeyi ve yumuşamayı mümkün kıldı. Irak’ın işgali sonrası birbirlerini yoğun bir güvenlik ikilemi perspektifiyle algılamaya başlayan ve güvenliklerini sağlamak için birbirlerine karşı mutlak bir üstünlük kurma amacıyla hareket eden aktörler bu süreçte jeopolitik aktivizmlerinin ekonomik faturasıyla pek ilgilenmediler. Ancak siyasi veya jeopolitik konular önemini korumaya devam etse de, özellikle Coronavirüs salgını sonrasında ekonomik konular göz ardı edilemeyecek bir noktaya ulaştı. Bu dönemde yaşanan bir diğer önemli gelişme ise küresel düzeyde yaşanan gelişmelerin bölgeye yansımaları oldu. Bu bağlamda Çin’in yükselişiyle tek kutuplu uluslararası yapının zayıflaması ve çok kutupluluğa geçişin başlaması  bölgesel aktörlerin manevra alanını genişletirken; Çin tehdidine karşı gücünü Asya Pasifik’e kaydırmaya başlayan ABD’nin bölge güvenliği üzerindeki tekeli sarsılmaya başladı. Böylece ABD’nin Körfez’deki müttefikleri, bir yandan küresel düzeyde Çin ve Rusya ile ilişkilerini derinleştirmeye, diğer yandan da bölgedeki rakip aktörlerle gerilimi azaltmaya başladı. Özetle bu çalışma son dönemde Körfez’de yaşanan yumuşama ve normalleşme sürecini açıklamayı ve bunları mümkün kılan faktörleri yerel, bölgesel ve küresel gelişmeler ışığında ortaya koymayı amaçlamaktadır. Son olarak, Bölgesel Güvenlik Kompleksi Teorisi bu analize teorik bir çerçeve olarak rehberlik ederken, 2003 Irak işgali sonrası Körfez’de yaşanan güvenlik etkileşimlerinin siyasi, ekonomik ve sosyal yönlerini anlamak için süreç izleme yönteminden yararlanılmaktadır.