بررسی تاریخی رویکردهای مدیریت نهاد مسجد در جمهوری اسلامی ایرانمسجد در ایران

Abstract

مسجد نقطه‌ی کانونی بروز ظاهری یک جامعه ی اسلامی است. بسیاری از احکام شریعت که در حقیقت قوانین یک جامعه‌ی مسلمان محسوب می‌شوند، در متن مسجد یا در نسبت ویژه‌ای با این نهاد تعریف شده‌اند.

در ایران اسلامی از دیرباز مساجد متعددی وجود داشته است و کارکردهای متنوعی در این اماکن به ظهور رسیده است. جلوه‌ی گردشگرانه‌ی بعضی مساجد تاریخی به جای مانده در برابر نقش تاریخی آن‌ها تنها بخش کوچکی به شمار می‌رود.

در جریان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و پس از آن در دوران دفاع مقدس و دیگر حوادث، مساجد نقش محوری خود را ایفا نموده‌اند که بررسی آن بحث مستوفایی می‌طلبد. آن‌چه در ذهن سیاست‌گذاران و مسئولین حاکمیت بوده است، ساماندهی و مدیریت مساجد بوده است. امری که با بروز برخی نابسامانی‌ها و برخی تخلفات برجسته‌تر هم می‌شده است. نیم‌نگاهی به کشورهای مسلمان دیگر و سبک اقدام آن‌ها در مدیریت نهاد دین و به طور خاص مسجد نیز مزید بر علت بوده است.

در این مقاله به تحلیل رویکردهای غالب در امر مدیریت مسجد پرداخته شده است و در بستر این بررسی، تاریخچه‌ای مختصر از تلاش‌های حاکمیتی انجام شده در سطح رهبری و مجلس شورای اسلامی و برخی نهادهای دینی فرهنگی دیگر گزارش شده است. مرکز رسیدگی به امور مساجد و بنیاد هدایت دو مصداق از این تلاش‌هاست. شیوه‌ی پژوهش، تحلیلی و کتابخانه‌ای و به ضمیمه‌ی برخی مشاهدات و تجربیات نگارنده در این عرصه بوده است.