KAŞKAYİ TÜRK KÜLTÜRÜNDE ÂŞIKLIK GELENEĞİNİN BAZI SORUNLARI

Abstract

Çok eski ve zengin bir geçmişe sahip olan İran'ın orta bölgesine birçok Türk boyu yerleşmiştir. Bu Türk boyları arasında Halaç, Karagözlü, Bayat, Afşar, Iğdır, Beydilli, Karabağ, Karabahılı, Muganlı ve Kaşgay Türkleri bulunmaktadır.  Daha net dersek Kaşgaylar, İran'ın güneybatısında, özellikle Fars eyaletinde ve tabii ki Çaharmahal eyaleti, Kohgiluya eyaleti, Kuzistan eyaleti ve Buşehr eyaletinde yaşayan bir grup Türkçe konuşan kabiledir. Kaşgay lehçesinde konuşurlar. Kaşgay eyaletinin en büyük beş kabilesinin  isimleri “Kaşküllü” (Büyük ve Küçük Kaşkülü), “Şeşbeyli” “Dereşorlu”, “Farsimedan” “Emele”, 4 küçük kabilesinin isimleri ise “Karaçaylı”, “Rehimli”, “Sefihanlı” “Iğdır” adlanır.  Kaşkay halk müzik kültürü düğünlerde uzun zurna (gereney da denir) davul eşliğinde seslenen dans müzikleri ile yanı sıra kaşkay türklerine özgü halk türküleri ve özellikle de aşık sanatına dahil olan halk müzik örneklerini, aşık hikayelerini vurgulamak gerekir. Kaşkay türklerinde aşıklık geleneği kadim bir tarihe sahiptir.

       Edindiğimiz bilgilere göre Kaşkay Türkleri birçok boydan oluşmaktadır. Bu aşiretler arasında "Aşıklar" adlı bir küçük azınlık halk bulunmaktadır. Aşıklar bu yörede , "Büyük ve küçük Keşküllü" kabilesi içinde yer alan bir Türk aşiretidir.

     Eski dönemlerde "Aşıklar" aşireti diğer Kaşgay kabileleri içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu kabilenin ozanları (aşık), geniş bir ses aralığına sahip olmaları ile tanınırlar. “Aşıklar” olarak bilinen bu aşiret ozan sanatı geleneksel olarak dededen babaya, babadan oğula, oğuldan toruna aktarılır ve bu özelliği ile öne çıkar. Görünüşe göre bu boy, Türk dünyasının büyük ve kutsal âşık sanatının "Kaşgay Âşık Mektebi" adlı bir dalını koruyup kollamak ve gelecek nesillere aktarmada önemli bir rol oynamıştır.

“Kaşkayi Türk Kültüründe Âşıklık Geleneğinin Bazı Sorunları” adlı bildirimizde Kaşkayi Türklerine özgü âşık sanatının İran coğrafyasındaki yeri önemi icracılık ile ilgili bazı bilgileri aktaracağız.