TÜRKLERİN HUMEYNİ’Sİ: AŞK-NEFRET SARMALINDA, TÜRKÇEDEKİ AYETULLAH HUMEYNİ BİYOGRAFİLERİ

Abstract

Modern dönemin en köklü ve etkili devrimlerinden 1979 İran Devrimi’nin lideri Ayetullah Humeyni ile ilgili, Türkiye’de ve Türkçe literatürdeki çalışmalar son derece yetersiz olup, mevcut az sayıdaki yayın da bilimsel perspektiften uzaktır. Bu yetersizliğin sebepleri arasında şu parametreler ön plana çıkmaktadır; Devrim sonrası süreçteki uzun yıllara yayılan karşılıklı ideolojik gerginlikler, Türkiye’de son yıllara kadar Ortadoğu ülkelerine yönelik genel ilgisizlik, lisan bilgisi eksikliği, özellikle kitap tercümesi alanında yaşanan güçlükler vs. En az bu eksiklikler kadar dikkat çeken bir sorun da akademik perspektif zaafı olup, Türkçedeki Humeyni biyografileri aşk-nefret sarmalının ötesine nadiren geçebilmektedir. Bu açıdan, nitelikli telif biyografi kitaplarının azlığı ve yetersizliğinin yanında, literatürde önemli yeri olan biyografilerin (bilhassa İngilizce, Fransızca, Arapça ve Farsça) tespit edilip tercümesinde de önemli sıkıntılar dikkat çekmektedir. Bu çalışmada çeşitli telif ve tercüme Humeyni biyografi kitapları üzerinden, Türkçedeki Ayetullah Humeyni çalışmaları incelenecek, çeşitli örneklerle bu eserlerin nitelik ve perspektif olarak eksiklikleri ele alınacaktır. Bu yapılırken, Humeyni’yi doğrudan öven veya doğrudan yeren çalışmaların yanısıra, az sayıdaki akademik nitelikli çalışmaya da değinilecek ve mukayeseli bir analiz ortaya konulacaktır. Son bölümde, Türkiye’deki İran Devrimi ve Ayetullah Humeyni çalışmalarındaki mevcut sorunlardan hareketle, bu sahanın zenginleştirilmesi ve akademik bir perspektifle yeniden düzenlenmesini teminen çeşitli tespit ve önerilerde bulunulacaktır.