İRAN’IN GÜVENLİK STRATEJİSİNDE VEKALET SAVAŞI KULLANIMI (1979-2020)

چکیده

Özellikle 2010 yılının sonunda başlayan Arap Baharı süreciyle birlikte, vekalet savaşı kavramı Ortadoğu’da oldukça popüler hale gelmiştir. Bölgedeki ayaklanmalar ve sonuçlarında ortaya çıkan iç savaşlar hem bölgesel hem de küresel güçlerin dikkatini buraya yöneltmesine neden olmuştur. İran ise bölge ülkeleri içerisinde vekalet savaşı stratejisini en etkili kullanan devletlerin başında gelmektedir. Ancak Tahran’ın farkı bu stratejiyi Şah döneminden beri etkili bir şekilde kullanmakta olmasıdır. 1979 İslam Devrimi ile birlikte bu strateji İran’ın güvenlik stratejisinin en önemli bileşenlerinden birisi olmuştur. Dolayısıyla çalışmanın tarihsel aralığı devrimin gerçekleştiği 1979 yılından, Tahran’ın vekalet savaşının uygulamada kritik rol oynayan, Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin öldürüldüğü 2020’nin başına kadar geçen süre olarak belirlenmiştir.

Genel olarak üç ana bölümden oluşan bu çalışmada İran’ın güvenlik politikası içerisinde vekalet savaşı stratejisinin ne kadar önemli olduğu anlaşılmaya çalışılacaktır. Bu bağlamda öncelikle vekalet savaşı kavramının bir tanımı yapılacak ve faydaları, riskleri, nasıl uygulandığı ve sonuçları üzerinde durulacaktır. İkinci bölümde 1979 İslam Devrimi’nden 2020’de Kasım Süleymani’nin öldürülmesine kadar geçen sürede İran güvenlik politikasının tarihsel sürecinden bahsedilecektir. Burada ayrıca askeri güç ve mozaik doktrin başta olmak üzere İran’ın güvenlik stratejisindeki başlıca unsurlar ele alınacaktır. Bunlara ek olarak Tahran’ın vekalet savaşını uygulama araçlarına değinilecektir. Son olarak İran’ın vekalet savaşı stratejisi ve bunun uygulanması, insan gücü temini, silah yardımı, finansal yardım, güvenli bölge temini ve askeri olmayan (propaganda/psikolojik) yardımlar üzerinden incelenecektir.