İRAN- KÖRFEZ NORMALLEŞMESİNİ ANLAMLANDIRMAK: REKABETİN YÖNETİLMESİ

چکیده

Ortadoğu bölgesinde 2020’nin sonlarından itibaren diplomatik temasların arttığı ve birçok ülkenin bölgenin farklı noktalarındaki rekabet, gerilim ve çatışma iklimini terk ettiği görüldü. Bölgede, 1980’lerden bu yana, kronikleşen Riyad-Tahran arasındaki güç mücadelesi ve birçok rekabet alanı dönüşmeye başladı. Arap devrimlerinin başlaması ile bölgesel düzende yaşanan değişimler ülkeler arasındaki rekabeti ve çatışmayı şiddetlendirmişti. Fakat 2013 Mısır darbesi ile başlayan ve bölgenin birçok noktasında kurumsallaştırılmaya çalışılan karşı devrim politikasının büyük oranda başarıya ulaşması, Suriye, Yemen, Libya gibi çatışma alanlarındaki atmosferin göreceli olumlu bir noktaya evirilmesi, covid-19 küresel pandemisinin ekonomik refleksleri yapısal boyutta etkilemesi, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) başkanlarının Ortadoğu’da pasif angaje olmaları ve benzeri birçok sebep bölgesel aktörler arasındaki rekabetin yönetilebilir olacağı yeni bir diplomatik aşamayı ortaya çıkardı. Bu çerçevede 2016’dan beri diplomatik ilişkileri donuk olan Suudi Arabistan, söylem bazında Tahran rejimini suçlayan Birleşik Arap Emirlikleri ve çok boyutlu şekilde İran ‘tehdidi’ ile yüzleşen Kuveyt İran ile diplomatik ilişkileri restore etmeye başladı. Bu çalışmada mezkûr Körfez ülkelerinin İran ile normalleşme motivasyonları, bu normalleşme süreçlerinin Ortadoğu jeopolitiği için ne anlama geldiği, normalleşmenin İran-Körfez arasındaki rekabete nasıl yansıyacağı tartışılmaktadır. Çalışmanın temel iddiası, İran-Körfez arasında diplomatik normalleşme gerçekleşiyor olsa da bu normalleşme çok boyutlu ve kurumsal bir iş birliğinden ziyade kompartıman siyasetinden kaynaklanmaktadır. Buna göre mezkûr ülkeler arasındaki rekabetin süreceği fakat bu rekabetin diplomatik adımlarla yönetilebilir noktaya taşındığı görülmüştür. Diğer bir deyişle diplomatik normalleşme ülkeler arasındaki rekabeti çatışma ve gerilim ikliminden yönetilebilir noktaya taşımaktadır.