Azerbaycan-İran İlişkilerinin Geleceğine yönelik beklentilerin Stratejik Kültür yaklaşımı ile yorumlanması

چکیده

Stratejik Kültür yaklaşımı, devletler arasındaki ilişkilerin sadece siyasi, askeri veya ekonomik faktörlere dayalı olmadığını, aynı zamanda kültürel, tarihsel ve sosyal faktörlerin de etkili olduğunu savunur. Bu yaklaşımdan yola çıkarak özellikle devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinin şekillenmesinde kültürel benzerlikler ve farklılıkların, aynı zamanda devlet kademesindeki organizasyonel farklılıkların da ilişkilerin yönüne ciddi oranda tesir ettiğini söylemek mümkündür.  Bu araştırmanın hedefi ise stratejik kültürün Azerbaycan-İran ilişkilerine etkisini yorumlamak ve ilişkilere nasıl yön verdiği ve ya vere bileceği üzerine düşünce üretmektir.

Bu çalışmanın ana konusu ise Azerbaycan Cumhuriyetinin stratejik kültürünü incelemek ve İran ile ilişkilerde rolünü tespit etmektir. Çalışmanın temel iddialarından birisi Azerbaycan-İran ilişkilerinde stratejik kültür yaklaşımının açıklayıcı bakış açısı sunduğu yönündedir. Bu çerçevede çalışmamızda temel birkaç soruya cevap aranmaktadır:

1. a) Azerbaycan’ın stratejik kültürünün oluşmasında hangi etkenler ön plandadır?

Bu soruya cevap bulmak için Azerbaycan’ın tarihi geçmişini, devlet olma sürecinde sembollerin ortaya çıkmasını ve etkisini, bağımsızlık sonrası ekonominin stratejik kültür üzerinde etkisi gibi konular araştırılmıştır.

1. b) Stratejik kültür etkisi Azerbaycan ile İran arasında yaşanan politik gelişmelerde gözlemlene bilir mi? Nasıl gözlemlenir? Bu soruya cevap bulmak için ise Hazar’ın statüsü konusu, Karabağ savaşlarında İran’ın tutumu incelenmiştir.

Bu soruların etrafında şekillenen çalışmada şu bulgulara ulaşılmıştır:

1. a) Azerbaycan’ın stratejik kültürünün oluşmasında sembolik ve çevresel etkenler ön plandadır. Özellikle İran ve Rusya’dan belirli ölçüde tehdit algılaması Azerbaycan’ın stratejik algılamasının Batı yanlısı olmasını sağlamıştır.
2. b) İki ülkenin stratejik kültürleri çelişmektedir. Azerbaycan’ın stratejik kültürü mümkün kadar fazla sayıda Batılı güçlerle iyi ilişkiler kurmayı öğütlerken, İran tam tersi olarak bu durumdan tehdit algılamaktadır.
3. c) Bağımsız daha sonraki zamanda güçlü ve sorunlarını çöze bilen bir Azerbaycan devleti İran tarafından iç istikrarsızlık oluştura bilecek bir güç olarak algılanmaktadır. Bu algılama şekilinin değişmesi için jeopolitk şoklar gerekmektedir. (çok karlı, refah düzeyini yükseltecek ekonomik programlar, sarsıtıcı iç ve dış dinamikleri etkileyecek tehditler ve s.)